Rotterdamse ambtenaren met smoes huis binnen (18/03/2005)

Inwoners van Rotterdam beklagen zich over de manier waarop ambtenaren hun woning binnen zijn getreden. Er wordt volgens hen druk uitgeoefend of een smoes gebruikt om toestemming te krijgen voor het binnentreden.

Ombudsman pleit voor schriftelijke toestemming

Bij de Rotterdamse ombudsman Migiel van Kinderen zijn meerdere klachten van burgers hierover binnengekomen. Reden genoeg voor Van Kinderen om een ambtshalve onderzoek te starten naar de gang van zaken tijdens huisbezoeken. Zogenaamde interventieteams leggen momenteel op grote schaal huisbezoeken af in onveilige wijken om misstanden op te sporen. In zo'n team werken ambtenaren van verschillende organisaties samen, zoals bouw- en woningtoezicht, de sociale dienst en de politie.

'Het lijkt allemaal om het begrip toestemming te draaien. De mensen die zich bij ons gemeld hebben, zeggen dat ze zich of onder druk gezet voelden om ambtenaren binnen te laten of dat een smoes is gebruikt', aldus Van Kinderen die het opvallend noemt dat in deze zaak het verhaal van de klagers op essentile punten diametraal tegenover het verhaal van de gemeente staat. 'Dat maken we eigenlijk vrijwel nooit mee.'

'We zijn van het huurteam en willen kijken of u hier wel goed woont?' werd er volgens een van de burgers gezegd door de stoet ambtenaren die voor de deur stond. Onder het mom van balkoninspectie loopt de groep door de slaapkamer van de vrouw. Vervolgens worden er vragen gesteld over het tweepersoonsbed. Als de ambtenaren de woning weer verlaten hebben, heeft de vrouw volgens eigen zeggen geen idee van wie zij bezoek heeft gehad. Enige tijd later stelt de sociale dienst dat zij samenwoont met haar vriend, wiens bijstandsuitkering wordt stopgezet.

In een vergelijkbare zaak voelt een Rotterdamse burger van in de zestig zich onder druk gezet om een agent en drie vrouwen binnen te laten. Na aandringen, stemt zij toe. De reden laat het viertal in het midden. Uit aantekeningen van de sociale dienst blijkt dat de aanwezigheid van mannenkleding aan de kapstok, hen in het vermoeden van samenwoning bevestigd. Ambtenaren besluiten het huis te doorzoeken en vragen de vrouw dringend een doos met bankafschriften te openen, wat gebeurt, en nemen een exemplaar mee om te kopi ren.

Assertief

De Ombudsman heeft meer soortgelijke klachten in behandeling. Telefonisch hebben daarnaast twee inwoners van studentenhuizen zich beklaagd over de manier van binnentreden door de overheid. 'Dat is nog te weinig om te concluderen dat het echt fout gaat', zegt Van Kinderen. Aan de andere kant noemt hij het een mogelijk teken aan de wand dat vooral de assertieve, geletterde burgers naar hem zijn toegekomen. Terwijl de huisbezoeken plaatsvonden in wijken waar veelal laagopgeleide Rotterdammers wonen die niet altijd op de hoogte zijn van hun rechten.

'Ik zeg wel eens: als ze op deze manier huisbezoeken aflegden in Hillegersberg (een gegoede woonwijk, red.) dan zouden er al gerechtelijke procedures lopen en de kranten ervan volstaan.' Juridisch gezien lijken er veel voetangels aan de Rotterdamse manier van werken te zitten. Het werk van de interventieteams bestaat volgens Van Kinderen uit steekproeven, waarbij de burger geen verdachte is. Voor het gebruik van dwangmiddelen als het binnentreden of doorzoeken van een woning, moet de bewoner toestemming geven.

Dat ligt anders bij opsporingsonderzoeken, van bijvoorbeeld de sociale recherche, waarbij iemand wel verdacht wordt van strafbare feiten. Ambtenaren kunnen in dat geval dwangmiddelen gebruiken. 'Vanwege het verschil tussen deze twee onderzoeken, moet de overheid de burger inlichten wanneer hij verdachte is. Want in dat geval moet hij gewezen worden op het recht om te zwijgen en mag zijn woning zonder toestemming pas met een huiszoekingsbevel worden betreden.' De Ombudsman stelt dat het strijdig is met de wet als onder het mom van een controle een opsporingsonderzoek wordt gehouden. In een aantal zaken die hij onderzoekt lijkt dat het geval.

Van Kinderen stelt voor om bij huisbezoeken voortaan voor toestemming om binnen te komen te laten tekenen. 'Het voorkomt niet alle problemen, maar dan is het in ieder geval duidelijk dat er met het volle verstand voor gekozen is.'

'Uiterste zorgvuldigheid'

De gemeente Rotterdam stelt dat bij het afleggen van huisbezoeken uiterste zorgvuldigheid wordt betracht. 'Elke klacht is er een te veel,' zegt Barend Rombout, stedelijk projectleider van de interventieteams en GBA-(Gemeentelijke Basis Administratie)controles. 'We bellen aan, stellen ons voor en vragen toestemming, zoals het is vastgelegd in het protocol.' De zaken die bij de Ombudsman spelen zijn volgens hem tot drie jaar oud en bovendien maar een fractie van het totaal aantal huisbezoeken.

'Alleen vorig jaar waren er al 2500 GBA-controles die nul klachten opleverden, terwijl we toch na elk bezoek een folder achterlaten met daarin het telefoonnummer.' Dat de klagers bij de Ombudsman veelal goed opgeleid zijn, terwijl de inwoners van de probleemwijken waar de onderzoeken plaats vinden dat in de regel niet zijn, zegt volgens Rombout niet veel. 'Ja, wel als er bij de Ombudsman honderden goed opgeleide mensen zouden klagen, maar niet met drie klachten en een paar telefoontjes.'